BOŻONARODZENIOWE TRADYCJE scenariusz dla nauczania zintegrowanego Dekoracje : pokój, na środku stół przygotowany do wigilii ( przykryty białym obrusem, talerzyk z opłatkiem, oraz świece).
Osoby: Narrator 1, Narrator 2, Dzieci
Narrator 1 Tak bywa często: czekamy na jakiś ważny dzień, na przykład dzień imienin, albo dzień, gdy się jedzie na wycieczkę daleką za miasto.
Chcemy by czas płynął szybciej, by pospieszyły zegary i kartki z kalendarza spadły jedna za drugą.
Ale czekania nasze najbardziej jest niecierpliwe kiedy zbliżają się święta.
Już się unosi w powietrzu, zapach żywicznych gałązek, już suną na białych sankach choinki wiatr szumi kolędy, a w domu pachnie świątecznie.
Narrator 2 Święta Bożego Narodzenia to czas wzajemnego pojednania i pokoju. Najwięcej z pradawnych zwyczajów i obyczajów związanych z Bożym Narodzeniem przetrwało i żyje do dziś w Polsce na wsi. Niektóre zachowały się również w miastach. Właśnie te zwyczaje i obyczaje chcielibyśmy Wam dzisiaj przybliżyć.
Narrator 1 Ze wszystkich wieczorów najpiękniejszy jest wieczór wigilijny. W żaden inny wieczór uszy i serca domowników nie są dla innych tak otwarte, jak w ten wieczór w blasku choinki.
( Odsłania się kotara – dzieci ustawione wokół wigilijnego stołu, zapalają świeczki na stole i lampki na choince. Śpiewają piosenkę „ Zielone gałązki”).
Narrator 2 Choinka, bez której nie wyobrażamy sobie Świąt Bożego Narodzenia jest potomkiem gałęzi obwieszonej łakociami. Zwyczaj strojenia drzewka znany jest w Polsce zaledwie od 200 lat i przywędrował do nas z Niemiec.
Narrator 1 Ta obca tradycja przyjęła się w Polsce bardzo szybko. Dziś nikt już nie potrafi wyobrazić sobie świąt bez tradycyjnie, pięknie przystrojonej choinki.
Dziecko 1 Choinka to zielone, cudowne drzewka, przedziwne zabawki, zapach lasu, migotanie świateł, lśnienie wszystkich kolorów tęczy, uśmiechy- to bajka, którą przywołujemy w szarych, grudniowych dniach.
Dzieci śpiewają piosenkę „ Choineczka mała”.
Narrator 2 Od przebiegu wigilii miał zależeć tok nadchodzącego roku. Kiedy zapadał wieczór stół nakryty świątecznie czekał na domowników.
Narrator 1 Pierwsza gwiazdka gromadziła wszystkich przy stole. Pod obrus kładziono zboże, a w kącie izby stawiano snopek zboża. Zaczynała się wieczerza inaugurowana wspólną modlitwą. Łamano się opłatkiem i składano sobie życzenia.
Narrator 2 Dzielenie się poświęconym opłatkiem pozostało szczególnie wzruszającym momentem dnia wigilijnego. W tej uroczystej chwili wszyscy wybaczają sobie wzajemne urazy.
Dziecko 2 Zapada nagle wieczór, za tym lasem, za tą rzeką. Pierwsza gwiazdka się zapala w niebie gdzieś daleko.
Dziecko 3 Biały obrus lśni na stole, pod obrusem siano. Płoną świeczki na choince co tu przyszła na noc.
Dziecko 4 Już się z sobą podzielili opłatkiem rodzice, już złożyli wszystkim moc serdecznych życzeń.
Dziecko5 Kiedy mama się dzieliła, ze mną tym opłatkiem, Miała w oczach łzy, widziałem, otarła ukradkiem.
Dzieci śpiewają kolędę „ Lulajże Jezuniu” – 2 zwrotki, 3 mormorando i na tym tle wiersz umieszczony poniżej „ Kolęda domowa”.
Dziecko 6 Ta kolęda od opłatka się zaczyna, bo opłatkiem najpierw dzieli się rodzina. Od opłatka i od życzeń naszej mamy od tych słów nad opłatkiem wyszeptanych. A ty nasza kolędo domowa słowa mamy w pamięci zachowaj.
Dziecko 7 I zaśpiewaj, zakolęduj nam kolędo, że najbliżsi zawsze blisko przy nas będą, że nikogo nie zabraknie przy tym stole, przy kolędzie, najpiękniejszej z wszystkich kolęd.
Dziecko 8 Nie wiem, co też mama, chciała szepnąć mi do ucha, bym na drzewach nie darł spodni, pani w szkole słuchał.
Niedojrzałych jabłek nie jadł, butów tak nie brudził... nagle słyszę, mama szepce bądź dobry dla ludzi.
Potem ojciec zaczął śpiewać różne kolędy, raz wesoło, a raz smutno, to głośniej, to ciszej. Ja do dzisiaj te kolędy słyszę. I choinkę tamtą widzę nocą pod księżycem, wyzłoconą, wysrebrzoną jakby w miejscu roztańczona strojną baletnicę.
Narrator 1 Podczas wieczerzy pamiętano również o zmarłych. Dla nich stawiano na stole oddzielne nakrycie. Dziś jeszcze zostawia się dodatkowe nakrycie dla nieobecnych lub niespodziewanego gościa.
Narrator 2 Pięknym staropolskim wigilijnym zwyczajem było zapraszanie na wieczerzę ludzi samotnych. Nikt bowiem nie powinien czuć się opuszczony i samotny w ten jedyny w roku wieczór.
Dziecko 9 ( z opłatkiem w ręku) Pamiętaj, będą ludzie smutni, opuszczeni, niepotrzebni nikomu, i nikt z nimi słowa nie zamieni, nie zaprosi do swego domu.
Weź do ręki biały opłatek, choćbyś nawet nie miał go z kim dzielić, i życz szczęścia całemu światu niech się wszystkie serca weselą.
Narrator 1 Głównym akcentem kulinarnym polskiego Bożego Narodzenia pozostała wieczerza wigilijna. Wśród wypiekanych ciast pierwsze miejsce zajmują piernik i makowce. Wieczerza jest posiłkiem postnym. Tradycja nakazuje by składała się z 12 dań – tylu, ilu było apostołów.
Narrator 2 Wigilię otwierała jedna z tradycyjnych zup: grzybowa, rybna lub barszcz z uszkami. Były także dania rybne przyrządzane na różne sposoby. Podawano także staropolski groch z kapustą, potrawy z suszonych grzybów i kompoty z suszonych owoców.
Narrator 1 Dzisiejsze wigilie, może już nie tak wystawne, nadal mają posmak tradycji i przepełnione są atmosferą rodzinnego ciepła, a smak i ceremoniał tradycyjnych potraw pozwalają sięgnąć wspomnieniami w przeszłość i marzeniami w przyszłość.
Dziecko 10 Okres Bożego Narodzenia to czas kolęd i pastorałek.
Narrator 2 Kolędy to pieśni związane z Bożym Narodzeniem, a pastorałki to dawne kolędy ludowe układane przez bartników, pasterzy i rzemieślników. Są tak stare, że wielu z nich nikt już nie pamięta. Ale niektóre lubimy i śpiewamy przy choince do dziś.
Dziecko 11 Trzysta lat temu ludzie śpiewali „ Północ już była…” Dzieci śpiewają pastorałkę „ Północ już była” 1 zwrotkę
Dziecko 12 Ptaszki śpiewały jak umiały… Dzieci śpiewają pastorałkę „Kaczka pstra ” 2 zwrotki
Dziecko 13 Górale zaś nucili piękną kołysankę. Dzieci śpiewają pastorałkę „Oj maluśki, maluśki” 2 zwrotki
Dziecko 14 Szedł po świecie kolędziołek przez śnieżną zawieję, Wpuściliśmy go do kuchni –niechaj się ogrzeje. Rączki ma zmarznięte, uszy od mrozu czerwone, Jego bródka, brwi i rzęsy – posrebrzone szronem.
Dziecko 15 Sam przez mroźną zimę, chodził tędy i owędy, dla rozgrzewki przytupywał i śpiewał kolędy. Ze na dworze mróz – wnet każdy z nas zapomniał, ciepło było od kolędy, którą przyniósł do nas.
Narrator 1 Wieczór i noc wigilijna to czas wróżebny i cudowny. Dziewczęta wróżyły o zamążpójściu, zwierzętom dawano po kawałku opłatka dla zapewnienia im zdrowia i pięknego przychówku. Wierzono także, że w tę noc zwierzęta mówią ludzkim głosem.
Narrator 2 Po wieczerzy oczekiwano nadejścia kolędników. Śpiewy i hałasy oznajmiały, że są blisko. Pochód otwierała błyszcząca gwiazda, dalej szedł turoń, niedźwiedź i inne maszkary. Kolędnicy śpiewali kolędy, składali wszystkim życzenia. Gospodarze obdarowywali kolędników jedzeniem.
Dziecko 16
Dzieci śpiewają kolędę „ Jezus Malusieńki” mormorando. Na tym tle wiersz.
Noc grudniowa, śnieżyca, wiatr z północnej dmie strony, tylko światło księżyca przez chmur pada zasłony.
Wyją wilki po lesie, grzmi bur głuchy, sosnowy a wichura w dal niesie grozę nocy zimowej.
W tę noc ciemną i groźną, co kir czarny rozpina, drogą śnieżną i mroźną idzie mała dziecina.
I podnosi rączęta, ponad jasne swe czoło, błogosławi i lud wszelki i sioło, i te chaty wieśniacze, i te lasy i drzewa, i to dziecię co płacze i to dziecię co śpiewa.
I tak kojąc ich smutki z jasną gwiazdką na czole, idzie Jezus malutki w tę noc,ciemną grudniową.
Narrator 1 i 2 razem
Dla wszystkich WESOŁYCH ŚWIĄT!
Dziecko 17 Bez zmartwień, z barszczem, z grzybami, z karpiem, z gościem co niesie szczęście, czeka nań przecież miejsce.
WESOŁYCH ŚWIĄT! wszyscy
Dziecko 18 A w święta niech się snuje kolęda. I gałązki świerkowe niech wam pachną na zdrowie.
WESOŁYCH ŚWIĄT! wszyscy
A z gwiazdką pod świeczek łuną jasną, Życzcie sobie – najwięcej zwykłego, ludzkiego szczęścia.
Dzieci rozdają gościom kartki z życzeniami i opłatkiem.
opracowala Ilona Piotrowska
|